Gãy xương thuyền cổ tay là gãy xương thường gặp của chấn thương cổ tay. Không khó để phát hiện nhưng bệnh dễ để lại di chứng, do đặc điểm xương thuyền là xương có nguồn máu nuôi kém, dẫn đến hoại tử vô mạch xương thuyền. Cùng BS CKI Lê Văn Quỳnh BS xương khớp giỏi ở TPHCM tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé:
Xương thuyền là xương gì?
Xương thuyền là một trong tám xương vùng cổ tay. 8 xương này xếp thành hai hàng ở cổ tay. Theo thứ tự từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong. Hàng thứ nhất là thuyền – nguyệt – tháp – đậu. Hàng thứ 2 là thang – thê – cả – móc.
Xương thuyền là một trong hai xương cổ tay khớp với xương quay cổ tay. Giúp cho khớp cổ tay hoạt động được và liên kết xương quay với các xương còn lại của cổ tay.
Xương thuyền, cũng như các xương khác, có mạch máu nuôi để cung cấp dinh dưỡng nuôi sống xương. Vốn là xương có nguồn mạch máu nuôi kém, nên khi bị tổn thương thì càng dễ mất mạch nuôi hơn.
Gãy xương thuyền thường dễ bị hoại tử vô mạch, do đứt mạch máu nuôi xương, dẫn đến biến chứng không liền xương. Nên kể cả khi được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ. Hoại tử vô mạch dễ dẫn đến đau kéo dài, thoái hoá và mất chức năng cổ tay. Nặng nhất là tàn phế bàn tay.
Giải phẫu
Cấu trúc giải phẫu hình dáng giống như cái thuyền hay giống như hạt động phộng xoắn. Trục của xương chéo với trục dọc của tay. Là xương lớn nhất trong 4 xương thuyền – nguyệt – tháp – đậu. Có tới hơn 3/4 xương là diện khớp.
Xương thuyền khớp với các xương quanh nó là xương quay, xương nguyệt, và 2 xương hàng dưới cổ tay là xương thang và xương thê.
Nó liên kết hai hàng xương cổ tay với nhau. Dây chằng bên ngoài và dây chằng bên trong gắn bao quanh xương thuyền.
Mạch máu cấp máu chính cho xương là nhánh lưng cổ tay của động mạch quay. Đi vào trong xương ở phần lưng không có diện khớp, cấp máu cho 80% trên của xương thuyền. Và 20% còn lại được cấp máu bởi nhánh gan tay nông của động mạch quay. Nhánh này đi vào xương từ cực xa của xương. Nhận thấy rõ rằng việc cấp máu nuôi cho xương rất kém.
Xương thuyền gần như chệch hoàn toàn và tách rời ra khỏi xương quay khi cổ tay duỗi tối đa và nghiêng về phía bên trụ. Liên quan đến cấu trúc giải phẫu này, cơ chế gãy xương thuyền khi chấn thương cổ tay duỗi quá mức và nghiêng quay, dễ gãy ngang hơn so với các kiểu gãy khác.
Đường gãy xương ngang vững chắc hơn đường gãy dọc hay chéo. Xương gãy càng gần điểm cực trên thì càng dễ tổn thương mạch máu, càng khó lành.
Bị gãy xương thuyền?
Xương thuyền là xương dễ bị chấn thương nhất trong 8 xương cổ tay. Nên khi chấn thương cổ tay thường dễ bị gãy xương thuyền nhất.
Gãy xương thuyền cổ bàn tay do nhiều nguyên nhân. Có thể do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai nạn thể thao hay trong sinh hoạt hàng ngày.
Cơ chế thường nhất là người bệnh ngã, lấy tay chống xuống đất, cổ bàn tay duỗi tối đa. Sau té gây đau vùng cổ tay, chụp phim có thể thấy một phim xquang bình thường. Nhưng sau một thời gian theo dõi tại nhà. Triệu chứng đau cổ tay không giảm. Chụp phim kiểm tra lại mới thấy gãy xương.
Đó là do lúc ban đầu té xương thuyền đã bị gãy, nhưng không di lệch. Nếu không chú ý khám kỹ sẽ dẫn đến bỏ sót, đây là nguyên nhân thường thấy, dễ nhầm lẫn với bong gân cổ tay. Sau đó do quá trình lao động, sinh hoạt xương gãy bị kéo di lệch nên về sau chụp mới thấy gãy xương.
Khi xương thuyền không hồi phục phần về như ban đầu, dẫn tới không lành xương, viêm khớp gây đau và giảm vận động cổ tay làm mất chức năng.
Gãy xương thuyền bàn tay chiếm 15% tổng số các chấn thương ở cổ tay. Chiếm đến 2/3 các gãy xương ở vùng cổ bàn tay. Tỉ lệ tương đương với các gãy xương cổ bàn tay khác như gãy đầu dưới xương quay, gãy xương bàn ngón tay hay trật khớp quanh nguyệt.
Chiếm tỉ lệ cao hơn ở người nam với tỉ lệ cứ 3 người bị bệnh gãy xương thuyền thì có 2 người nam, 1 người nữ.Thường gặp ở độ tuổi lao động từ 20 đến 30 tuổi.
Vị trí gãy eo chiếm 2/3, vị trí 1/3 trên chiếm 1/4 và 1/3 dưới của xương chiếm khoảng 10% tổng số ca gãy xương.
Triệu chứng và biểu hiện của gãy xương thuyền
Biểu hiện đau sưng vùng cổ tay sau té chống tay sau chấn thương là chỉ điểm gợi ý. Đau có thể ít hay nhiều tuỳ mỗi người bệnh khác nhau. Nhưng phải đặc biệt chú ý khi đau khu trú ở vị trí xương thuyền. Bầm tím hay khối máu tụ ít thấy ở loai gãy xương này.
Khớp cổ tay thường ít sưng nề. Nhưng bệnh nhân thường thấy đau cổ tay, nhiều ở vùng xương thuyền phía bên quay.
Có thể có các dấu hiệu gãy xương thuyền mà Bác sĩ khám được như:
✅ Dấu hiệu đau chói khi ấn vào xương thuyền theo trục dọc của ngón tay cái. Đây là dáu hiệu gián tiếp. Có thể ấn thấy điểm đau chói ngay vùng giải phẫu của xương này.
✅ Đau nhiều hơn ở vị trí của xương này khi ngửa tay có kháng trở
✅ Điển hình là dấu hiệu đau vùng hõm lào cổ tay khi nghiêng cổ tay và phía bên trụ. Hõm lào chính là phía mặt lưng của xương thuyền ở phía mu bàn tay.
Các vị trí đau của xương:
+ Mặt lưng cổ tay: ấn đau ở hõm lào
+ Mặt lòng cổ tay: ấn đau ở lồi củ xương thuyền
+ Ấn dọc trục ngón I gây đau vùng xương thuyền.
Có cả 3 dấu hiệu này sau chấn thương thì khả năng chẩn đoán gãy xương đúng từ 90 đến 100%.
Cần phải nghĩ đến và điều trị như gãy xương thuyền cổ tay nếu sau chấn thương có đau vị trí xương thuyền, mặc dù Xquang có thể không thấy đường gãy.
Hõm lào cổ tay là phần nằm giữa gân dạng dài và duỗi ngắn ngón cái với gân duỗi ngón cái dài/
Biến chứng gãy xương thuyền cổ tay
1️⃣ Lành xương bị lệch biến dạng không như ban đầu ( can lệch ), do dây chằng thuyền nguyệt kéo làm biến dạng tạo thành kiểu như “gù lưng”. Điều trị loại này có thể phẫu thuật sửa chữa hoặc không cần, tuỳ vào từng bệnh nhân.
2️⃣ Xương không lành:
- do thiếu máu nuôi dẫn đến xương không thể lành 2 mặt gãy.
- chiếm khoảng 1/10 người bị gãy xương thuyền cổ tay nếu điều trị bằng bó bột
- người lớn tuổi, hút thuốc lá nhiều, 2 mặt gãy kênh hơn 1mm, đường gãy dọc hay chéo là những người dễ bị biến chứng này.
- hướng điều trị: phẫu thuật ghép xương.
3️⃣ Hoại tử vô mạch: do gãy xương là kiểu gãy kín nên không có sự xâm nhập của vi khuẩn từ bên ngoài. Hoại tử xương là do không có máu nuôi. Tình trạng này gọi là hoại tử vô mạch.
Hoại tử vô mạch xương thuyền
Hoại tử vô mạch là biến chứng gặp hàng đầu gẫy xương thuyền. Xếp thứ nhì sau hoại tử vô mạch chỏm xương đùi. Xuơng thuyền dễ bị biến chứng này do máu nuôi cấp máu vào xương qua nhánh mặt lưng . Và phần mạch máu này lại dễ bị đứt khi gãy xương, gây nên thiếu máu nuôi cho xương, hoại tử xương.
Chấn thương té ngã cơ chế lúc té chống tay quá mức, hay xoay vô lăng trong tai nạn ô tô, xe máy thường dễ bị biến chứng này. Được biết đến với tên gọi bệnh Preiser. Tỉ lệ gần như 100% các gãy xương thuyền cực gần được điều trị bó bột.
Đau là triệu chứng thường thấy, đau xảy ra ở 1 bên cổ tay mà ít khi đối xứng. Đau có thể lan từ phía mặt lưng cổ tay ra phía trước mặt lòng cổ tay, lan lên cẳng tay. Vận động ngón cái có thể gây đau. Thỉnh thoảng làm yếu lực nắm của bàn tay.
Các dấu hiệu biến chứng gãy xương thuyền ở cổ tay này có thể phát hiện bởi Bác sĩ khi Bác sĩ ấn vào vùng hõm lào, gây đau chói. Đau nặng hơn khi BS cử động ngón cái bệnh nhân. Thỉnh thoảng có thể thấy được tiếng cử động bất thường ( lách cách hay răng rắc) ở vùng xương thuyền khi cử động cổ tay. Lực cơ có thể yếu hơn so với bên tay lành.
Chụp Xquang được chụp để đánh giá mức độ liền xương của gãy xương thuyền. Các xét nghiệm máu cũng có thể được cho tuỳ vào mỗi bệnh nhân như: huyết đồ, acid uric, tốc độ lắng máu (VS)…
Chụp CT, cộng hưởng từ (MRI) cổ tay nếu nghi ngờ hoại tử vỏ mạch xương thuyền. Hoặc để chẩn đoán loại trừ các bệnh lý khác như viêm xương hay u xương. Dấu hiệu tăng quang khi chụp MRI có cản từ cho thấy giảm tưới máu ở xương thuyền bị gãy, giúp ích nhiều cho chẩn đoán biến chứng hoại tử vô mạch ở xương thuyền gãy.
Điện cơ đồ chỉ định khi bệnh nhân có kèm tê ngón tay do biến dạng xương gây hội chứng đường hầm cổ tay hay hội chứng ống trụ.
Viêm thoái hoá khớp, Gout, viêm bao gân de Quervain, viêm màng hoạt dịch, rách dây chằng nguyệt – thuyền, chậm lành xương… Là những bệnh lý có thể gây chẩn đoán nhầm với biến chứng của gãy xương thuyền cổ tay.
Chẩn đoán gãy xương thuyền
Dựa vào lâm sàng các biểu hiên và triệu chứng than phiền của bệnh nhân và hình ảnh học:
- Xquang thường qui chụp các tư thế thẳng, nghiêng, chếch 45 độ. Tư thế đặc biệt cho xương thuyền là cổ tay duỗi 30 độ, nghiêng trụ 20 độ. Để tìm được đường nứt xương thuyền. Chụp xq chỉ chụp 2 tư thế thằng nghiêng cổ tay có thể bỏ sót chẩn đoán.
- Nếu còn nghi ngờ với phim Xquang thì có thể chỉ định xạ hình xương, được chụp sau 3 ngày với khả năng phát hiên gãy xương lên đến 98%. Tức là 100 ca thì phát hiện được 98 ca. Chụp sớm trong thời gian 3 ngày đầu sẽ khó thấy biểu hiện xương thuyền gãy.
- CT với mỗi lát cắt 1 milimet theo trục dọc xương thuyền sẽ thấy rõ được vị trí đường gãy, kích thước mảnh gãy rời, kiểu di lệch. Khả năng phát hiện tốt hơn nếu chẩn đoán dựa vào xquang gãy xương thuyền chưa rõ ràng.
- MRI khả năng phát hiện gãy xương cao nhất, đặc biệt sau 1 ngày chấn thương. Ngoài ra còn có thể xác định được các tổn thương khác kèm theo như mạch máu nuôi, đứt rách các dây chằng cổ tay. Độ nhạy và đặc hiệu gần như 100%.
Khi Xquang chưa thấy đường gãy nhưng khám thấy các triệu chứng có thể gãy xương nên cho chụp MRI nếu có điều kiện. Do khả năng phát hiện cao hơn, chính xác hơn so với chụp CTscan giai đoạn cấp tính (1 ).
Phân loại
Việc phân loại nhằm giúp các bác sĩ chuẩn hoá, thống nhất việc điều trị. Ngay khi đọc nó thuộc loại nào là đã xác định được tổn thương mà không cần phải dùng đến phim ảnh để xác định. Có nhiều cách phân loại bệnh gãy xương thuyền :
- Theo Herbert – Fisher đánh giá đường gãy có vững hay không:
- Type A: gãy vững, đường gãy đơn giản
- Type B: gãy không vững, đường gãy đơn giản ( gãy tại eo, gãy cực gần, đường gãy ngang, gãy chéo xa)
- Type C: thấy hình ảnh chậm lành xương ( xuất hiện nang và đường gãy rộng ra)
- Type D: không lành xương
- Theo vị trí gãy: gãy cực gần, gãy eo và gãy cực xa
- Theo Russe và Mayo dựa vào định hướng kiểu gãy
Điều trị gãy xương thuyền
Chỉ định điều trị tuỳ thuộc vào mỗi bệnh nhân: mức độ nặng của gãy xương trên hình ảnh học ( XQ, CT, MRI), thể trạng bệnh nhân và nhu cầu làm việc sinh hoạt của bệnh nhân, kinh tế của mỗi người bệnh…
XEM THÊM: Gãy xương cổ tay khi nào cần mổ
Nhưng nói chung có 2 phương pháp điều trị là điều trị phẫu thuật và không phẫu thuật. Bác sĩ sẽ ưu tiên những phương pháp ít xâm lấn nhất cho người bệnh mà vẫn đạt được hiệu quả điều trị cao.
Điều trị không mổ
Đối với loại gãy vững, đường gãy không di lệch. Có thể bó bột trùm ngón cái với ngón cái dạng và đánh giá lại sau 2-3 tuần. Tái khám mỗi tuần để chụp phim xác định mức độ di lệch. Với các xương gãy di lệch ít hơn 1 milimet thì tỉ lệ lành xương đạt được tới 90% tổng số ca.
Nếu lâm sàng khám nghi ngờ ( dấu hiệu ấn đau vùng xương thuyền), nhưng Xquang không thấy đường gãy. Cần khai thác kĩ bệnh sử về cơ chế chấn thương. Cần điều trị như một gãy xương thuyền cổ tay thực sự. Theo dõi và tái khám sau đó.
Tái khám sau 1 tuần, 3 tuần, 6 tuần, 2 tháng. Mỗi lần tái khám chụp Xquang để kiểm tra lành xương, di lệch và đánh giá triệu chứng chèn ép bột. Hướng dẫn bệnh nhân tập vật lí trị liệu.
Bó bột bao lâu thì lành?
Gãy xương thuyền cần bó bột cánh bàn tay ôm ngón cái, sau 6 tuần có thể cắt bột chuyển qua bột cẳng bàn tay ôm ngón cái. Thời gian giữ bột tuỳ vào vị trí gãy: gãy eo cực xa giữ 3 tháng, gãy eo giữa 4 tháng và gãy cực gần 5 tháng. Có thể mất tới 1 năm để xương hồi phục hoàn toàn, mới lấy lại được chức năng bình thường của cổ tay.
Điều trị phẫu thuật gãy xương thuyền
Một số tình huống ngay cả khi bệnh nhân bị gãy không di lệch, vẫn có chỉ định mổ kết hợp xương gãy để rút ngắn thời gian bó bột.
Mục đích của mổ là sửa chữa chỗ gãy xương, cố định vững chắc, làm nhanh lành xương. Phẫu thuật không làm lành xương mà nó giúp thúc đẩy tạo điều kiện nhanh lành xương.
Bác sĩ có thể dùng các loại định hay nẹp để cố định xương vững chắc, có thể bắt vít trực tiếp qua da hay rạch mở da ( gọi là mổ mở)
Phương pháp kết xương bằng vít qua da chỉ định cho loại gãy xương thuyền không vững, gãy ở cực gần. Di lệch hơn 1 milimet mà không có gập góc. Hay loại gãy eo không di lệch. Phương pháp này thành công ở 90 đến 95% các trường hợp.
Phương pháp rạch da mổ hở kết xương bên trong chỉ định ở các tình huống:
✅ Gãy di lệch nhiều
✅ Gập góc về phía mặt lòng của xương hơn 15 độ
✅ Góc quay – nguyệt hơn 15 độ
✅ Góc xương thuyền trên 35 độ
✅ Gãy có kèm trật khớp quanh nguyệt
✅ Gãy nát nhiều mảnh
✅ Đường gãy dọc hay chéo không vững
Sau mổ bác sĩ sẽ mang nẹp tay và hướng dẫn bệnh nhân tập cử động sớm ngón tay để tránh cứng khớp. Người bệnh không nên lao động nặng sau mổ trong 3 tháng. Phần lớn cổ tay sẽ hồi phục sau 4 – 6 tháng. Thời gian hồi phục tuỳ thuộc vào mỗi bệnh nhân, cơ địa chậm lành xương hay các bệnh lý đi kèm sẽ ảnh hưởng đến lành xương.
Lợi điểm của cách mổ này: ✅ tổn thương mô mềm ít ✅ Thời gian mổ ngắn ✅ Giảm nguy cơ nhiểm khuẩn ✅ Thời gian hồi phục nhanh ✅ Giảm thời gian nằm nội trú bệnh viện
❗Mổ gãy xương - bắt inox ở đâu uy tín
Với kinh nghiệm + 1000 ca mỗi năm bạn hoàn toàn có thể tin tưởng đăng kí mổ với BS CKI Lê Văn Quỳnh - Bác sĩ xương khớp giỏi ở TPHCM
✅ Chuyên mổ gãy xương đòn - cánh tay - khuỷu - cẳng tay - cổ tay - bàn ngón tay - xương đùi - bánh chè - cẳng chân - cổ chân - bàn chân
✅ Quy trình đăng kí đơn giản
⚡️ Nhanh chóng ⚡️ Đăng ký mổ sớm. Ra viện trong ngày
⭕ BS Chuyên Khoa Sâu Chấn Thương Chỉnh Hình
❤️ Được hưởng BHYT đúng tuyến. ❤️ Chấp nhận nhiều hình thức thẻ bảo hiểm bảo lãnh, bảo hiểm công ty
❗ Hồi phục nhanh - Sớm quay trở lại làm việc
🌟🌟🌟🌟🌟 Đánh giá 5 sao từ bệnh nhân cũ.
➤➤➤ ĐĂNG KÝ mổ gãy xương với Bác sĩ CKI Lê Văn Quỳnh. Vui lòng liên hệ số Hotline
Tư vấn Mổ sắp xương - bắt inox hoàn toàn MIỄN PHÍ - Nhận đọc phim XQ giúp MIỄN PHÍ
Với hàng ngàn thắc mắc của bệnh nhân trên toàn quốc. Bạn đọc có thể hỏi trực tiếp cho BS bằng cách đặt câu hỏi tại khung chát. Bác sĩ sẽ giải đáp tất cả thắc mắc liên quan đến gãy xương tay chân cho bệnh nhân. Hoàn toàn MIỄN PHÍ
Bạn hãy gửi hình XQ tay chân của bạn qua số zalo hotline Bác sĩ sẽ giúp bạn đọc phim XQ và giải đáp mọi thắc mắc cho bạn
Hoặc nếu muốn được tư vấn trực tiếp bạn có thể tới BV Đa Khoa Quốc Tế Nam Sài Gòn để được tư vấn MIỄN PHÍ. Xin vui lòng liên hệ BS theo số Hotline
❎ Không đăng ký mổ không sao
⚡️ Một lần tư vấn từ Bác sĩ bằng 10 lần tra Google
ĐỪNG QUÊN XEM:
Cho em hỏi sau khi mổ kết hợp xương đặt vít xương thuyền thì e phải mang nẹp bao lâu ạ